Unggah-ungguh basa

1.      Basa ngoko lugu

Wujude : tembunge ngoko kabeh ora ana kramane

Pangginane :

Ø  menyang sepadha-padha kang wis kulina banget.

Ø  menyang sing kaprenah enom.

Ø  yen lagi ngumandika.

Ø  tumrap bocah sing durung bisa guneman ganep.

Tuladha : kowe mau mangkat sekolah numpak apa?

2.      Basa ngoko alus

Wujude : tembunge ngoko kecampuran krama inggil

Panggonane :

Ø  Sedulur tuwa marang sedulur enom luwih dhuwur derajade.

Ø  Garwane priyayi sing kakung.

Ø  Priyayi marang priyayi yen wis ngoko-ngokonan.

Tuladha :

·      Dhik, sliramu mengko nek kondhor arep nitih apa?

·      Aku mau ngundhuh pelem akeh, panjenengan napa kersa dakaturi?

3.      Basa krama lugu

Wujude : tembunge madya (ater-ater lan panambange krama)

Panggonane :

Ø  Kanggo marang kanca sing wis kulina, padha drajade lan ngajeni.

Ø  Garwane priyayi marang sing kakung.

Ø  Priyayi marang sedulure tuwa kang luwih cedhak drajade.

Tuladha :

·      Sampeyan niku manawi kseah ing kantor nopo taksih kiyat mbekto sepeda motor mas?

4.      Basa krama alus

Wujude : tembung krama (ater-ater lam panambange krama)

                Krama inggil (tumrap wong sing dijak guneman)

Panggonane :

Ø  Wong enom marang wong tuwa

Ø  Batur marang bendarane

Ø  Murid marang gurune

Ø  Andhahan marang pimpinane

Ø  Kanca marang kanca sing durung kulina

Tuladha :

·         Layangipun sampun kula aturaken dhateng bapak.

·         Bapak ngendika dateng kula menawa sliranipun nembe gerah.